Κ. Κοσμάτος, Η διάρκεια του εγκλεισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα κατά το άρθρο 70 του ποινικού κώδικα, 1998

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ν. Παρασκευόπουλου, Καθηγητή Ποινικού Δικαίου Νομικής Σχολής Α.Π.Θ

Βιβλία όπως το ανά χείρας του Κ.Κοσμάτου δεν γράφονται εύκολα. Η γραφή τους προϋποθέτει στέρεα γνώση του ποινικού δικαίου, αλλά επίσης επίγνωση και μάλιστα προσωπική εποπτεία μιας -αφανούς συνήθως στους νομικούς- πραγματικότητας. Προϋποθέτει ακόμη να γνωρίζει ο συγγραφέας κάποιες στοιχειώδεις έννοιες ψυχιατρικής ή ψυχολογίας, από αυτές που είναι ευρύτερης αποδοχής και προσιτές στον μη ειδικό. Στο πρόσωπο του Κ.Κοσμάτου συγκεντρώνονται αυτές οι ετερογενείς ιδιότητες. Ο συγγραφέας, εκτός από πτυχιούχος μεταπτυχιακού τμήματος και ήδη διδάκτωρ της νομικής χάρη στην διατριβή αυτή, είναι ένας ακτιβιστής. Ασχολήθηκε πλύ καιρό, συνήθως ως εθελοντής και σπανιότερα με αυτές τις ελάχιστες ή συμβατικές αμοιβές που δίδονται σε νέους επιστήμονες, με οργανωμένες και επιστημονικά εποπτευόμενες  περεμβάσεις υπέρ αδυνάτων και κοινωνικά αποκλεισμένων  προσώπων. Ομάδες – στόχοι (για να χρησιμοποιήσω το σύγχρονο αγγλικής προέλευσης όρο) σ’ αυτές ήταν οι αποφυλακισμένοι, οι εξαρτημένοι ή απεξαρτημένοι από ναρκωτικά και οι ψυχικά διαταραγμένοι. Θυμάμαι πως μας περιέγραφε κάποτε τις επίπονες και χρονοβόρες προσπάθειες ψυχιάτρων και εθελοντών  να βοηθήσουν έναν τρόφιμο της Λέρου να ταξιδέψει για την ιδιαίτερη πατρίδα του, στους συγγενείς του. Κατάληξη : ο τρόφιμος είχε ταξιδέψει, οι συγγενείς του τον υποδέχθηκαν αρνητικά κι εκείνος επέστρεψε στη Λέρο με υποτροπή στην ψυχική του υγεία. Χαρακτηριστικό όμως του Κ.Κοσμάτου είναι η διάθεσή του να ξαναρχίζει μετά τις απογοητεύσεις. Εξάλλου ένα γνωστικό πεδίο μεταξύ νομικής και ψυχιατρικής δεν θίγεται εύκολα, ούτε από τους μεν ούτε από τους δε. Οι ειδικοί περιχαρακώνονται και αμύνονται. Είναι αλήθεια ότι όσοι αποφαίνονται με τον μανδύα του ειδικού ή της αυθεντίας και σε ξένα προς την ειδικότητά τους πεδία, υπονομεύουν τη σοβαρότητα της επιστημονικής συζήτησης. Οταν όμως ο ερευνητής προεκτείνει το πεδίο του στο αναπόφευκτο μέτρο, με προσοχή και αυτοσυγκράτηση και χωρίς να παριστάνει και εκεί την αυθαιντία, προσφέρει σημαντική υπηρεσία. Πως είναι δυνατό, π.χ. να αναλυθεί η έννοια της επικινδυνότητας χωρίς χρήση δύο πρισμάτων ; Είναι γνωστό ότι συχνά οι ψυχίατροι παραπάμπουν για τον ορισμό της στους νομικούς κι οι νομικοί στους ψυχιάτρους. Ενα λοιπόν από αυτά τα δύστροπα και σύνθετα θέματα είναι η διάρκεια του εγκλεισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα των λεγομένων ακαταλογίστων. Τωψν δραστών δηλαδή άδικων πράξεων, απειλουμένων με ποινή άνω των έξι μηνών, που κρίνονται από το ποινικό δικαστήριο ως ανεπίδεκτοι καταλογισμού λόγω «νοσηρής διαράραξης των πνευματικών λειτουργιών» και επίσης χαρακτηρίζονται επικίνδυνοι. Οι δράστες αυτοί αθωώνονται, αλλά τους επιβάλλεται το μέτρο ασφάλειας του εγκλεισμο΄θυ σε δημόσιο ψυχιατρείο. Πέρα λοιπόν από τα θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα που εγείρονται σχετικά με τις προύποθέσεις αυτού του εγκλεισμού, εμπλοκές προκαλεί και η αναζήτηση της διάρκειάς τους. Το πρόβλημα έχει θεσμικές και πρακτικές πτυχές. Η ελληνική ποινική νομοθεσία, το άρθρο 70 Π.Κ., φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με συνταγματικές επιταγές και πιο σαφώς με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και την νομολογιακή της ερμηνεία. Η πρακτική εξάλλου αποδεικνύει μια διαφορετική λογική και αντιμετώπιση των καταστάσεων από θεράποντες ψυχίατρους σε σχέση με το δικαστήριο. Το βιβλίο εξετάζει στα πρώτα του κεφάλαια τα νομικά θέματα : ερμηνείατων ποινικών διατάξεων, συνταγματικότητά τους, ερμηνεία και νομολογίατης Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εκτός από τις ήδη γνωστές  στην ελληνική βιβλιογραφία αποφάσεις (Luberti, Winterwerp, Χ εναντίον Ηνωμένου Βασιλείου), παρουσιάζονται και σχολιάζονται και οι πιο πρόσφατες. Στη συνέχεια εξετάζονται  τα πρακτικά προβλήματα και η εφαρμογή, χάρη σε εμπειρική έρευνα που πραγματοποίησε ο συγγραφέας και δημοσιεύει εδώ. Οι εξειδικευμένες ερευνητικές υποθέσεις και οι πρωτότυποι συνδυασμοί μεταβλητών καθιστούν τα πορίσματα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Ελπίζω το βιβλίο αυτό να διαβαστεί και να χρησιμεύσει ως εργαλείο ανάλυσης και παρέμβασης στα κακώς κείμενα.

Νικ. Α. Παρασκευόπουλος

Καθηγητής Ποινικού Δικαίου Νομικής Σχολής Α.Π.Θ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ&ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ_ΔΙΑΤΡΙΒΗ